MỘT SỐ NỘI DUNG, BIỆN PHÁP ĐỂ TẠO ĐỘNG LỰC CHO HỌC SINH, SINH VIÊN HỌC TẬP MÔN QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH

 Mặc dù môn học giáo dục QP và AN có vai trò, vị trí quan trọng như vậy. Nhưng chúng ta đặt câu hỏi vì sao môn học này lại chưa thực sự lôi cuốn được học sinh, sinh viên? Nghiêm túc nhìn nhận lại, do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan từ hai phía người dạy, người học, chất lượng dạy và học môn GDQP và AN trong nhà trường hiện nay còn bị xem nhẹ, chưa được đầu tư đúng mức, nên không thể phát huy hết nhiệm vụ, chức năng đối với xã hội. Thực tế, khi tâm sự trao đổi với một số không ít học sinh, sinh viên thì đa số đều cho rằng họ đang gặp phải một số khó khăn khi học môn học này và những khó khăn này là nhân tố tác động đến động lực học tập của họ như:

Thứ nhất, về mặt nhận thức đối với tầm quan trọng, sự cần thiết và trách nhiệm của sinh viên phải học, phải nghiên cứu môn GDQP và AN cũng là một trong những trở ngại rất lớn làm cho việc giảng dạy chưa thật sự được hiệu quả, một số sinh viên và thậm chí cả phụ huynh họ cho rằng đối với môn học này như một nội dung bắt buộc, vậy nên học cho qua. Được biểu hiện bởi việc sinh viên không quan tâm những nội dung mà môn học truyền đạt, không tích cực nghe giảng, không lấy mục tiêu học tập để nâng cao kiến thức, nâng cao sự hiểu biết làm trọng tâm, có những bình luận, ý kiến không nên để môn học là học phần bắt buộc mà nên dựa vào các học phần tự chọn, xem việc học môn GDQP và AN không có ý nghĩa, không giúp ích gì cho bản thân trong quá trình lập nghiệp sau này. Cho nên, từ nhận thức không thấu đáo dẫn đến hành động không đúng “Tư tưởng không thông mang bình tông không nổi”.

Thứ hai, về nội dung môn học, sinh viên cho rằng nội dung chưa phù hợp, tức là các nội dung môn học không thực tế, không như nhu cầu, không hợp với ngành mình theo học; chương trình học tập còn mang tính lý luận nhiều, trừu tượng gò ép cao, thiếu thực tiễn…Trong khi đó, sinh viên lại cho rằng họ cần nhiều hơn những kiến thức thực tế, cần có các kỹ năng để có thể đánh giá vấn đề xã hội liên quan đến nội dung môn học, kỹ năng vận dụng lý thuyết cũng như nội dung thực hành quân sự của môn học một cách hiệu quả vào đời sống…

Thứ ba, phương pháp giảng dạy cũng là một khó khăn trở ngại trong quá trình học tập của sinh viên.  Phương pháp giảng dạy hiện nay chưa thực sự đổi mới và còn rập khuôn, mặc dù công nghệ thông tin đã được ứng dụng tích cực vào giảng dạy như là: hệ thống bài giảng điện tử đã được xây dựng, có sử dụng các thiết bị công nghệ để truyền đạt nội dung…nhưng vẫn không thể thoát khỏi phương pháp truyền thống, vẫn còn theo lối mòn cũ. Cơ bản giảng viên trình bày nội dung, sinh viên nghe và ghi chép  đó là tất cả các hoạt động của một buổi học trên lớp hiện nay, thiếu tính giao lưu tri thức, gợi mở, đặt và giải quyết vấn đề…nên buổi học còn khá đơn điệu và thụ động. Chính phương pháp giảng dạy không phù hợp đã làm cho nội dung học sinh cho là “khô khan” thì nay càng trở nên cứng nhắc hơn.

Thứ tư, vật chất thao trường và các điều kiện phục vụ học tập còn thiếu thốn nguồn tài liệu tham khảo còn ít.… chưa thực sự tạo hứng tú cho người học. Sinh viên khó tìm kiếm hoặc chưa xác định được đâu là tài liệu tham khảo phù hợp cũng đang là một trở ngại khiến người học ít nghiên cứu sâu các nội dung môn học. Để môn học có chiều sâu, không những đòi hỏi giảng viên nghiên cứu mà sinh viên trong quá trình học tập cũng cần thực hiện các nghiên cứu liên quan để tìm ra cái mới, cái còn vướng mắc mà trong giáo trình chưa làm rõ. Muốn thực hiện nghiên cứu thì tài liệu tham khảo là rất cần thiết, nhưng vì nội dung khá đặc thù, liên quan nhiều lĩnh vực mà nguồn tài liệu ở nhà trường thì có giới hạn nên hiện nay giảng viên và sinh viên còn khá rụt rè, chưa mạnh dạn trong thực hiện nghiên cứu đây cũng chính là yếu tố làm cho nội dung môn học ít có sự mới mẻ.

Chính vì những lý do nêu trên đã làm cho môn học trở nên thiếu hấp dẫn, khô khan, người học không thiết tha với môn học; thái độ học tập không tích cực; mục đích học môn GDQP và AN chỉ dừng lại ở mức đủ điểm để hoàn thành môn học vì nó là điều kiện để tốt nghiệp và cảm thấy không có động lực học tập môn GDQP và AN.

Vậy, một câu hỏi đặt ra để tạo động lực cho sinh viên trong việc học tập bộ môn QP và AN chúng ta cần phải làm gì?

Thực tế câu hỏi này đặt ra phải được nhiều nhà chức trách trả lời bằng những chủ trương, chính sách cụ thể. Quán triệt nghiêm túc Nghị quyết Đại hội XII của Đảng đã nhấn mạnh: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học”; việc đổi mới công tác giáo dục quốc phòng và an ninh cho học sinh, sinh viên theo tinh thần Nghị quyết 29 – NQ/TW. Nhìn nhận trên góc độ là một giảng viên dạy bộ môn giáo dục quốc phòng – an ninh tôi đề xuất một số nội dung và biện pháp sau:

1. Tăng cường công tác giáo dục nhằm nâng cao nhận thức về tầm quan trọng, lợi ích mà môn học QP và AN  đem lại.

Việc làm này rất quan trọng, đây là bước đầu tiên cần phải thực hiện nếu muốn chất lượng dạy và học được nâng cao. Nhận thức có thông suốt, đúng đắn thì sẽ hướng hành động đi đúng mục tiêu, nhận thức là một trong những yếu tố có tác động đến hành vi cá nhân, khi nào sinh viên có thể nhận ra rằng việc học môn GDQP và AN là trách nhiệm của người sinh viên, học là để thể hiện trách nhiệm của bản thân đối với quê hương với Tổ quốc, nâng cao và mở rộng tri thức, nội dung môn học với nhiều kiến thức thuộc nhiều lĩnh vực dù bản thân đang theo học hoặc lập nghiệp ở bất cứ ngành nghề nào các giá trị tri thức trong môn học đều có thể ứng dụng được vào thực tế thì sinh viên mới có cái nhìn thấu đáo, xem việc học môn GDQP và AN như một nhu cầu không thể thiếu, điều kiện cần để trang bị cho bản thân tinh thần đoàn kết tập thể, hướng cho các em làm việc theo nguyên tắc, kỷ luật, kỷ cương hành động đúng đắn, tránh được những thói quen tùy tiện, khơi dậy và nêu cao tinh thần yêu nước của thế hệ trẻ, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc, củng cố vững chắc niềm tin của sinh viên đối với Đảng và Nhà nước, chống lại mọi âm mưu chia rẽ, phản động của các thế lực thù địch trong và ngoài nước. Tạo cơ sở cho các em tu dưỡng và hoàn thiện kỹ năng sống, bổ sung tri thức khoa học và xã hội, như thế thì mới tích cực học tập, nghiên cứu. Để đạt được điều đó phải tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của đội ngũ cấp ủy Đảng các cấp đối với nhiệm vụ này và tiếp tục làm tốt việc quán triệt nhiệm vụ, xây dựng động cơ, trách nhiệm cho đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên, giảng viên, học sinh, sinh viên. Phải có các hoạt động tuyên truyền sâu rộng vào quần chúng nhân dân về vị trí, vai trò của môn học, trách nhiệm phải học tập, phải bồi dưỡng, nâng cao kiến thức về quốc phòng – an ninh; Giáo viên phải quán triệt rõ ràng về nội dung, yêu cầu, mục tiêu của môn học, làm rõ trách nhiệm của sinh viên đối với môn học và chỉ rõ những lợi ích mà sinh viên nhận được từ việc học môn GDQP.

2. Cần rà soát điều chỉnh, cập nhật, đổi mới và hoàn thiện nội dung môn học cho phù hợp với thực tiễn trong tình hình mới.

Bám sát mục tiêu, yêu cầu của môn học, những vấn đề mới về nhiệm vụ quốc phòng và an ninh, nhất là những quan điểm, tư duy mới của Đảng về bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; bám sát thực tiễn để điều chỉnh nội dung cho phù hợp thực tế, với mọi đối tượng; các nội dung cần, thiết thực, tránh lý thuyết lan man dàn trải, nhiều nội dung trùng nhau để giảm bớt số lượng chuyên đề, giảm thời lượng mà vẫn đảm bảo được nội dung cốt lõi, nội dung sẽ tập trung hơn, người học có thể hiểu sâu sắc các kiến thức môn học. Giáo trình giảng dạy phải được thống nhất, không thể để tình trạng giáo viên tự biên soạn dạy khi chưa được các cấp có thẩm quyền nhất trí, thẩm định hoặc tùy ý sử dụng giáo trình. Quá trình giảng dạy giáo viên tập hợp các vấn đề vướng mắc, hạn chế để đề xuất điều chỉnh, bổ sung cho phù hợp. Ngoài ra dựa vào tình hình thực tế đang diễn ra, người dạy có thể bổ sung, cập nhật, làm rõ thêm một số nội dung cần thiết mà trong giáo trình chưa thể hiện nhưng vẫn đảm bảo nội dung chính, cốt lõi theo giáo trình giảng dạy chuẩn.

3. Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giảng dạy.

          Một trong những khâu hết sức quan trọng và có ý nghĩa quyết định việc nâng cao chất lượng và tạo động lực cho học sinh, sinh viên học tập môn QP-AN là việc đổi mới phương pháp giảng dạy. Tăng cường vận dụng các phương pháp dạy học tích cực, ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy; quán triệt quan điểm trong giáo dục, huấn luyện: “lý thuyết phải gắn với thực hành, lấy thực hành làm chính; truyền thụ những kinh nghiệm thực tiễn cho người học”; tăng cường các hoạt động ngoại khóa … qua đó giúp người học trưởng thành toàn diện, có kỹ năng quân sự, an ninh cần thiết sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ khi Tổ quốc cần.

          Để đạt được điều đó một yêu cầu đối với giảng viên, giáo viên luôn phải đặt trong thế “động” không thể “tĩnh” khi nhu cầu hiểu biết của sinh viên và thực tế đòi hỏi  ngày càng cao. Muốn phát huy được tính chủ động, sáng tạo, tính tích cực học tập của sinh viên thì người giảng viên phải có kiến thức chuyên sâu và kỹ năng giảng dạy, phải luôn tiếp thu nghiên cứu về tri thức và phương pháp giảng dạy; phải có phương pháp dạy học phù hợp và bám sát đặc thù bộ môn, kích thích được tính chủ động, tích cực đóng góp xây dựng bài của sinh viên, phải biến giờ học trên lớp thành một buổi đối thoại, giao lưu tri thức giữa người dạy và người học, lớp học là môi trường thuận lợi để sinh viên có điều kiện tham gia ý kiến, trình bày tham luận, thuyết trình những vấn đề nhận thức mà mình được nghiên cứu kết hợp với vấn đề thực tiễn mình đang đối mặt; Bản thân người giảng viên phải không ngừng trau dồi kiến thức cả về lý luận lẫn thực tiễn của nhiều lĩnh vực, giỏi chuyên môn và kiến thức xã hội. Giảng viên phải là người giữ vai trò mà họ đang quan tâm, từ đó sinh viên có thể tự rèn luyện được khả năng tư duy, sáng tạo; thói quen tự học, tự tìm hiểu và trang bị kiến thức cho bản thân. Đây là yếu tố quyết định chất lượng học tập, chất lượng đào tạo. Để góp phần tạo sự thành công trong việc đổi mới phương pháp giảng dạy thì một việc không thể thiếu đó là phải xây dựng nội dung bài giảng, giáo án phải thật sinh động, gắn lý luận với thực tiễn, có động tác trực quan của giáo viên, minh chứng bằng hình ảnh, phim ảnh….

          4. Cần trang bị cơ sở vật chất trang thiết bị dạy học và phục vụ ngoại khóa cho học sinh, sinh viên.

          Để đáp ứng yêu cầu đổi mới và tạo động lực cho học sinh, sinh viên trong quá trình học tập bộ môn QP và AN việc trang bị các vật chất, trang thiết bị dạy học là nội dung hết sức quan trọng, đó là yếu tố giúp người dạy có phương pháp truyền đạt tốt và người học nắm chắc nội dung, tạo hứng thú, yếu tố tò mò muốn tìm hiểu, muốn học tập nhớ nội dung lâu hơn. Các thiết bị và cơ sở vật chất cần phải đầu tư như hệ thống phòng học chuyên dùng, trường bắn ảo, thao trường, bãi tập, mô hình học cụ mô phỏng các tình huống chiến đấu, động tác kỹ thuật, chiến thuật chiến đấu bộ binh, thực hành bắn sung tiểu liên AK (CKC)…,,… đáp ứng được yêu cầu đặc thù bộ môn. Ngoài những nội dung mà cần có sự đầu tư của cấp trên thì giáo viên, giảng viên, học sinh, sinh viên cần bám sát mục tiêu, yêu cầu nội dung của môn học để tìm tòi sáng kiến những vật chất trang thiết bị học tập phục vụ thiết thực trong quá trình học tập.

          Bên cạnh đó, trong quá trình học tập bộ môn QP và AN để động viên khích lệ tinh thần cho học sinh, sinh viên phải tổ chức tốt các hoạt động công tác đảng, công tác chính trị. Cần lồng ghép các nội dung bổ trợ ngoại khóa gắn liền với nội dung học tập, rèn luyện như tham quan khu di tích lịch sử, bảo tàng, các đơn vị quân đội, các chương trình trò chơi như chúng tôi là chiến sỹ, thi tìm hiểu tuyền thống quê hương, đất nước, quân đội… và thường xuyên tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao… tạo môi trường quân sự dân chủ, thân thiện và khơi dậy tính tự giác của học sinh, sinh viên trong quá trình học tập.

          Có thể nói, môn học GDQP và AN có một vai trò và ý nghĩa rất to lớn trong việc giáo dục và nâng cao ý thức, phẩm chất đạo đức của con người đặc biệt là sinh viên - thế hệ trẻ, chủ nhân tương lai của đất nước. Trong điều kiện đất nước hội nhập và phát triển, việc nâng cao ý thức, trách nhiệm và hiểu biết về kiến thức quốc phòng - an ninh là một nhiệm vụ thiết thực hơn bao giờ hết. Tạo động lực cho học sinh, sinh viên học tập môn quốc phòng và an ninh là nhiệm vụ chính trị hết sức quan trọng đòi hỏi không chỉ là nỗ lực của riêng cá nhân ai mà phải phát huy tốt vai trò cả hệ thống chính trị, đặc biệt là đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên, giảng viên. Nhận thức và thực hiện tốt nội dung này là chúng ta đã góp phần rất lớn vào quá trình xây dựng nền quốc phòng toàn vững mạnh đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới./.

            Bài và ảnh Giảng viên,Trung tá- Phạm Thế Dũng TT GDQP và AN Trường Đại học Vinh